آیین نامه ساماندهی عشایر

ماده ۱- در این آیین نامه اطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
الف) عشایر کوچنده : به مردمی گفته می شود که حداقل سه ویژگی زیر را داشته باشند :
۱- ساخت اجتماعی قبیله ای
۲- اتکای معاش به مداری
۳- شیوه زندگی شبانی مبتنی بر کوچ
ب) ییلاق یا سردسیر : محدوده زیست و قلمرو جغرافیایی که عشایر، تمام با قسمتی از فصول بهار و تابستان را در آن می گذرانند.
پ) قشلاق یا گرمسیر : محدوده زیست قلمرو جغرافیایی که عشایر ،یا قسمتی از فصول پاییز و زمستان را در آن می گذرانند .
ت) میانبند : به گذرگاه ها و اطراقگاه های موقت در مسیر کوچ بین ییلاق و قشلاق می گردد.
ث) کوچ عشایری : عبارت است از حرکت خانوارهای عشایری از نقطه ای به نقطه دیگر با هدف استفاده از مراتع
برای چرای دام که با همه اعضای خانوار،باروبنه، سرپناه قابل حمل و همراه با ایل ، طایفه یا رده هایی از آن انجام می گردد .کوتاه یا بلند بودن مسیر کوچ تغییری در مفهوم کوچ نمی دهد.
ج) مسیر کوچ : به خط سیر کوچ حداقل کوچکترین رده ایلی از ییلاق به قشلاق و بالعکس اطلاق می گردد.
چ)زیست بوم عشایری : محدوده ای از سرزمین و قلمرو رده های ایلی که علی الاصول شامل ییلاق ، قشلاق و مسیر بین این دو باشد .
ح) کانون اسکان عشایری: به محدوده ای از زیست بوم اطلاق می گردد که بر اساس نتایج مطالعات سازمان امور عشایر دارای منابع ،امکانات و استعدادهای لازم برای ایجاد اشتغال و اسکان عشایر باشد .
این کانون به عنوان یکی از واحد های برنامه ریزی برای ساماندهی عشایر به دو نوع شامل کانون توسعه هدایتی (برنامه ریزی شده ) و کانون های توسعه اسکان خود جوش تقسیم می شوند.
خ) سامان عرفی عشایر : سامان عرفی به محدوده ای از اراضی مرتعی اطلاق می شود که از گذشته مورد بهره برداری تعداد
مشخصی از خانوارهای عشایری قرا گرفته و عرفاٌ دارای حق بهره برداری از آن می باشند .
د) سامانه عشایری : به محدوده ای که در برگیرنده چند سامان عرفی باشد گفته می شود .گنجایش مطلوب هر سامانه حدود
۵۰ خانوار و حداقل آن در شرایط استثنایی ۲۰ خانوار می باشد که این ظرفیت ،امکان برنامه ریزی سامانه را همانند برنامه ریزی در واحد جغرافیایی مثل حوزه آبریز و واحد های تقسیمات سیاسی مثل روستا مهیا می کند.
ذ) حداقل خدمات مورد نیاز عشایر : مجموعه ای از امکانات ،ابزار و وسایل ،فعالیت های عمرانی ،آموزشی ،پژوهشی ،بهداشتی ،ترویجی و فرهنگی که توسط دستگاه های اجرایی مختلف تعریف و به جامعه عشایری ارایه می شود .
ر) خدمات ثابت : آن دسته از فعالیت ها و خدمات که در مراکز ثابت امکان انجام و ارایه دارند و اندازه ،حجم ،شکل ،کیفیت و سایر مشخصات آنان به گونه ای نیست که بتوان خرمات را به صورت سیار ارائه نمود .
ز) خدمات سیار : به فعالیت هایی اطلاق می گردد که با مراجعه به خانوار یا محل استقرار عشایر ارایه می گردد .
ژ) آستانه برخورداری : حداقل شرایط لازم برای ارایه نوعی از خدمات .
س) آستانه دسترسی : فاصله بین محل استقرار تا نزدیکترین محل ارایه نوعی از خدمت .
ش) ساماندهی عشایر: عبارت است از ساز و کارهایی که از طریق تامین معشیت و امنیت اقتصادی و همچنین ارتقای شاخص های توسعه انسانی این جامعه –در حد میانگین جامعه روستایی کشور- که در دوبخش حمایت از اسکان و ساماندهی کوچ صورت می گیرد .
ص) حمایت از اسکان عشایر داوطلب : عبارت است از ارایه خدمات و اقدامات برای اسکان عشایر که موجب حفظ ، بهبود و توسعه فعالیت های اقتصادی و اجتماعی و خصوصا ایجاد اشتغال (کار مولد) و احداث حداقل تاسیسات زیربنایی لازم و مسکن مناسب برای عشایر شده به گونه ای که منجبر به کاهش درآمد عشایر اسکان یافته نسبت به قبل از اسکان
نگردد.
ض) ساماندهی کوچ : عبارت است از ارایه خدمات حین کوچ و ایجاد زیر ساخت ها و تاسیسات لازم و مناسب در مسیر کوچ و در اطراقگاه ها به منظور تامین نیازهای عشایر و تسهیل در امر کوچ .
ط) مراتع قطب مخالف اسکان : مراتعی که در نقطه مقابل محل اسکان عشایر قرار داشته و حقوق بهره برداری آن متعلق به عشایر داوطلب اسکان است .به عنوان مثال اگر عشایری علاقه مند به اسکان در محدوده مراتع قشلاقی خود باشد، مراتع ییلاقی ایشان به عنوان مراتع قطب مخالف اسکان تلقی می گردد.

ماده ۲- ساماندهی عشایر بر اساس راهبردهای زیر صورت خواهد گرفت :
الف) اسکان عشایر داوطلب ،برنامه ریزی و حمایت از آن .
ب) ساماندهی عشایر کوچنده .

ماده ۳ – مطالعات امکان سنجی و برنامه ریزی برای اسکان عشایر داوطلب در کانون های توسعه به صورت متمرکز (ملی )توسط وزارت جهاد کشاورزی (سازمان امور عشایر ایران ) انجام خواهد شد .
تعیین نقاط مناسب برای اسکان عشایر داوطلب ،پس از کسب نظر شورای برنامه ریزی و توسعه استان (کار گروه آزمایش و محیط زیست ) در کمیسیونی متشکل از نمایندگان تام الاختیار وزارتخانه های کشور ،مسکن و شهر سازی ،نیرو و جهاد کشاورزی ،سازمان حفاظت محیط زیست ، سازمان مدیریت برنامه ریزی کشور، سازمان امور عشایر ایران و دفتر
امور مناطق محروم کشور با مسولیت وزارت جهاد کشاورزی تصویب و جهت اجرا ابلاغ می گردد .
دبیرخانه کمیسیون درسازمان امور عشایر ایران خواهد بود
تبصره – مطالعات تفصیلی –اجرایی و برنامه ریزی ،توسط امورعشایر استان ها و در صورت لزوم سازمان امور عشایر ایران انجام می گیرد.
دستورالعمل های موردنیاز جهت اجرای مفاد این تبصره توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و با مشارکت دستگاه های اجرایی ذیربط تهیه و ابلاغ خواهد شد.
ماده ۴ – حمایت از عشایر داوطلب اسکان با استفاده از نتایج مطالعات انجام شده و برنامه راهبردی توسعه جامع مناطق عشایری در دو زمینه اسکان در کانون های خود جوش دارای قابلیت توسعه و کانون های هدایتی انجام می شود .
ماده ۵ – کلیه دستگاه های اجرایی ذیربط موظفند در تنظیم بودجه سنواتی و تدوین اهداف کمی برنامه کوتاه مدت و میان مدت با اختصاص اعتبارات متناسب با جمعیت عشایر ،نسبت به انجام وظایف مربوط به حوزه مسئولیت خود در قبال مناطق عشایری اقدام نمایند .مسئولیت نظارت بر حسن اجرای این امر به عهده سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور می باشد.