اراضی استان

واحد‌های اراضی استان:
بررسی منابع مطالعاتی خاک و نقشه‌های منابع و تناسب اراضی استان نشان دادند که قلمروبیابان‌ها در استان از نظر خاک در واحدهای اراضی زیر می تواند قرار می‌گیرد.
الف) واحدهای اراضی ۱.۱ و ۱.۴ از تیپ کوهستان‌ها با محدودیت اصلی عمق کم و یا فقدان خاک و در نتیجه بدون پوشش گیاهی و یا با پوشش گیاهی کم هستند.
ب) واحدهای اراضی ۲. ۴ و۲. ۶ از تیپ تپه‌ها با محدودیت فقدان خاک یا عمق کم آن، شوری و فرسایش خیلی زیاد و تجمع گچ، در نتیجه بدون پوشش گیاهی و یا با پوشش گیاهی کم هستند.
ج) واحدهای اراضی۳. ۳‌، ۳. ۴ و ۳. ۵ که دارای محدودیتهای عمق کم خاک، تجمع گچ، پستی و بلندی و فرسایش زیاد بوده اند.
د) واحدهای اراضی ۴. ۲، ۴. ۳و ۴. ۵ نیز محدودیتهایی از جمله شوری، قلیائیت و افزایش و فرسایش بادی در آنها زیاد بوده که غالباً یا بدون پوشش گیاهی یا دارای پوششی پراکنده و گاهی متراکم از گیاهان مقاوم به شوری هستند.
ه) واحد اراضی۵. ۱ شامل دشتهای رسی حاصل از تغییر مسیر و طغیان رودخانه شیله در جنوب سیستان که شوری و قلیائیت در آن محدودیت ایجاد نموده است.
و) واحدهای اراضی۶. ۱ شامل اراضی پست و گود متشکل از مواد ریزدانه با خاک خیلی عمیق سنگین می‌باشند که شوری، قلیائیت، خطرسیلگیری و عدم زهکشی مناسب از محدودیتهای آنها بوده و بدون پوشش گیاهی یا با پوشش شورپسند خیلی تنک هستند.
ز) واحدهای اراضی ۷. ۱، ۷. ۲ و ۷. ۴ ،که شوری، قلیائیت، فرسایش، افزایش بادی و سیل گیری از محدودیت‌های آن‌ها می‌باشد. بدون پوشش گیاهی یا با پوشش گیاهی کم از نوع گیاهان کویری هستند.
ح) واحدهای اراضی ۸. ۲و ۸. ۴ که شوری و تجمع گچ از محدودیتهای آنها بوده و دارای پوشش گیاهی کمی هستند.
ط) واحدهای اراضی ۹. ۳ و ۹. ۴ که عمق کم خاک، شوری و تجمع گچ از محدودیتهای آنها بوده و پوشش گیاهی بر روی آنها بسیار اندک است.
ی) واحد اراضی X. ۱ مرکب ازشنهای روان و تپه‌های ماسه ای که فاقد خاک و پوشش گیاهی هستند.
ک) واحدهای اراضیC. ۲، C. ۳، C. ۵، C. ۶ و C. ۷ که مرکب از دشتهای آبرفتی رودخانه هیرمند، تپه‌های مارنی همراه با آبرفتهای سنگریزه‌دار قدیمی و تپه‌های ماسه ای و پهنه‌های ماسه‌های روان هستند که شوری، قلیائیت، فقدان خاک یا عمق کم آن، تجمع گچ، تپه‌های ماسه ای، فرسایش، سیلگیری و گاهی زهکشی نامناسب و بالا بودن سفره آب زیرزمینی در آنها ایجاد محدودیت نموده و غالباً بدون پوشش گیاهی می‌باشند.

۱-۱-۷- ۲- قلمرو بیابان‌های استان:

بیابان‌های استان از نظر خاک درتمام تیپهای اراضی از کوهستان و تپه ماهور گرفته تا فلاتها، دشتهای دامنه ای، دشتهای مسطح، نواحی پست و چاله‌ها قرار گرفته و مختص به یک تیپ نیستنند. در هر واحد اراضی ممکن است عامل خاکی تعیین کننده بیابان با واحد اراضی دیگر متفاوت باشد. مثلاً در تیپ کوهستانها عامل محدود کننده فقدان و یا عمق کم خاک است و لی در بسیاری از مناطق پست و اراضی هموار، شوری و یا قلیائیت عامل محدود کننده می باشد و به همین ترتیب در برخی واحدهای دیگر فرسایش بادی و شنزار‌ها و یا در تیپ تپه ماهورهای مارنی فرسایش آبی شدید و فقدان خاک موجب محدودیت و ایجاد بیابان شده است. شکل(۷) نقشه‌ قلمرو بیابان‌های خاک‌شناسی استان را نشان می‌دهند.
با توجه به نقشه قلمرو بیابان ، ۷/۳۱درصد(۵۷۵۶۸۰۸ هکتار)از سطح اراضی استان به دلیل محدودیتهای مختلف خاک، بویژه به دلیل محدودیت ایجاد شده در اثر شوری و قلیائیت زیاد، در قلمرو بیابان قرار می‌گیرد.
با توجه به نقشه قلمرو بیابان در استان سیستان وبلوچستان، ۵ منطقه بیابان خاکشناسی را می‌توان تفکیک و معرفی‌کرد که عبارتند از:

۱) منطقه بیابانی سیستان :
بخش زیادی از منطقه سیستان به طول حدود ۱۶۰ کیلومتر و به عرض حدود ۷۰ کیلومتر با جهت شمال شرق_جنوب غرب که عرض آن از نواحی‌هامونها شروع و تا مرز افغانستان ادامه می‌یابد، دارای شرایط بیابانی است. قسمتهای غربی منطقه سیستان که بیشتر شامل نواحی کوهستانی می‌شود و اطلاعات خاکشناسی زیادی از آنها در دست نبوده است نیز غالباً دارای شرایط بیابانی و نیمه‌بیابانی می‌باشند.

۲) منطقه بیابانی نصرت آباد_ بزمان:

ناحیه‌ای نسبتاً باریک با جهت شمالی_جنوبی به طول حدود ۲۵۵ کیلومتر و عرض حدوداً ۴۵ کیلومتر از قسمت‌های نصرت آباد شروع و تا قسمتهای شمال بزمان ادامه می‌یابد که به لحاظ خاکشناسی دارای شرایط بیابانی و نیمه‌بیابانی می‌باشند.

۳) منطقه بیابانی زاهدان_ میرجاوه :

از ناحیه شمال غربی زاهدان و شرق نصرت آباد، بصورت نوار باریکی با جهت شمال غرب _ جنوب شرق شروع و به سمت میرجاوه تا شمال شرق سراوان ادامه می‌یابد. در ناحیه میرجاوه و شرق سراوان در نواحی هم مرز با پاکستان وسعت آن بیشتر می‌شود. طول و عرض این منطقه به ترتیب حدود ۴۰۰ و ۳۰ کیلومتر می‌باشد.

۴) منطقه بیابانی ایرانشهر_ جازموریان :

جهت این منطقه بیابانی، شرقی_ غربی بوده و از نواحی ایرانشهر به عرض حدود ۴۰ کیلومتر آغاز و به سمت گودال جازموریان به طول حدوداً ۱۷۰ کیلومتر ادامه می‌یابد. به سمت غرب طول این منطقه بیابانی بیشتر و به حدود ۷۰ کیلومتر می‌رسد که به درون استان کرمان ادامه می‌یابد.

۵) مناطق بیابانی پراکنده :
به دلیل حاکم بودن شرایط ناحیه‌ای خاص، نواحی کوچک و پراکنده‌ای از استان نسبت به چهار ناحیه بزرگ و یکپارچه فوق نیز از شرایط بیابان‌های خاکشناسی برخوردار هستند. نواحی جنوب غربی خاش، جنوب زاهدان، جنوب شرقی سراوان، نواحی زابلی و اسفندک و. . . از جمله چنین بیابان‌هایی می‌باشند.

با توجه به نقشه قلمرو بیابان‌های خاکشناسی و همچنین عدم تفکیک این قلمرو در بخشهای قابل توجهی از مناطق شمال شرقی و ساحلی استان، بنابراین از دیدگاه خاکشناسی کل قلمرو بیابان خاکشناسی استان تفکیک نشده است. ولی با توجه به اطلاعات پراکنده موجود از خاک این مناطق، بازدیدهای میدانی و نظرات کارشناسی، می‌توان گفت که حدود ۳۵ درصد از این مناطق نیز دارای شرایط خاکهای بیابانی هستند. بنابراین از نظر خاکشناسی حدود ۴۷ درصد از سطح استان یعنی حدود ۶ میلیون هکتار دارای شرایط بیابانی است. از مساحت باقی مانده نیز بخش قابل توجهی که بیش از ۵۰ درصد آن را شامل می‌شود دارای شرایط نیمه‌بیابانی خواهد بود. تلفیق نقشه‌های مختلف قلمرو بیابان نشان می‌دهد که بیابان‌های خاکشناسی همپوشانی زیادی با بیابان‌های زمین‌شناسی و پوشش گیاهی و تا حدودی ژئومرفولوژی نشان می‌دهند.